Brieven uit de oorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Van de Velde hoofd van de afdeling Architectuur van het Commissariaat-Generaal voor ’s Lands Wederopbouw. De gemeente Perwez (Waals-Brabant) was zwaar getroffen door de Duitse bombardementen. Vanuit zijn functie nam Van de Velde contact op met de burgemeester van het getroffen Perwez, Léon Deprez, een werkrelatie, die al snel veranderde in een vriendschapsrelatie. Dat tonen de 22 brieven aan die Anne Marsia in 2022 terugvond in de nalatenschap van haar overleden moeder, de echtgenote van Deprez.

Schenking werpt een nieuw licht op Henry van de Veldes privéleven

Deprez - hij moet als burgemeester daartoe de mogelijkheid gehad hebben - zond regelmatig voedselpakketten naar Van de Velde, die samen met zijn dochter La Nouvelle Maison bewoonde in Tervuren. Geregeld haalde Van de Velde pakjes brood, boter, spek en tabak op in Brussel. Af en toe bezochten de families elkaar en trokken Henry en Nele naar Perwez.

Uit Van de Veldes brieven spreekt eenzaamheid. De architect leefde in relatief moeilijke omstandigheden, zeker tijdens de oorlogswinter van 1944. Hij maakte zich zorgen om Nele, die getraumatiseerd was en die hij nauwelijks alleen durfde laten. De pakjes rookartikelen uit Perwez waren bedoeld om Nele te verstrooien en kalmeren.

Van de Velde bleek onwetend over het lot van zijn overige kinderen en kleinkinderen, die verbleven in Nederland, Duitsland en Java. Die onwetendheid knaagde. Hij uitte zijn gevoelens in de brieven aan Deprez. Van de Velde schrok toen hij hoorde dat een van zijn kleinzonen vocht aan Duitse zijde, zo schreef hij in april 1945. De jongen - een zoon van zijn overleden dochter Helène, die gehuwd was met een Duitser - was opgeroepen voor de Volkssturm. Pas na de oorlog vernam Van de Velde dat het lot van zijn dochter Anne nog veel erger was. Zij overleed in april 1945 aan haar ontberingen in een Jappenkamp.

Henry en Nele

De brieven roepen veel vragen op. Hoe kwam het dat een gevierd architect, die nog ambtenaar was, inkomsten had uit opdrachten en ook een pensioen ontving, toch zo armlastig was? Had Van de Velde nog andere vrienden die hem door de oorlogsjaren hielpen? Opvallend is de liefde voor Nele die uit de brieven spreekt. Zij had zorg nodig, maar ze was tegelijkertijd Henry's houvast na het overlijden van zijn vrouw in 1943.

De schenking bevat naast het brievenpakket van Henry ook drie documenten van Nele. Een brief uit 1943 en twee kaartjes uit 1959 en 1960 die Nele stuurde naar de familie Deprez. Henry was toen pas overleden, maar Nele woonde nog steeds in de bungalow in Oberägeri, het Zwitsers dorpje waar Van de Velde de laatste tien jaar van zijn leven had doorgebracht.

Dankzij de Henry van de Velde Foundation en de familie Marsia zijn de oorlogsbrieven aan Leon Deprez in 2022 in de collectie van de Boekentoren opgenomen.