In de documentaire Eén-reeks ‘Het verhaal van Vlaanderen’ reist presentator Tom Waes terug in de tijd en brengt ons verleden, samen met archeologen, historici en andere experten, opnieuw tot leven. Aflevering drie van de serie focust op de periode van de ‘Duistere Middeleeuwen’ en laat een topstuk uit onze erfgoedcollectie volop schitteren.
Het verhaal van Vlaanderen - aflevering 3
Met een beroemd middeleeuws handschrift, de Vita Sancti Amandi, illustreert men de verspreiding van het christendom en de kerstening van Vlaanderen. Deze tekst dateert uit het begin van de achtste eeuw en werd toegeschreven aan de Noord-Franse monnik Baudemundus. De teksten zijn geschreven in het Latijn. De woorden hangen aan elkaar, maar wie de taal goed beheerst kan mogelijk het handschrift lezen. Het vertelt het verhaal van Sint-Amandus, vereerd als apostel van Vlaanderen. Op verzoek van de Frankische koning trok hij in die duistere middeleeuwen naar Gent om daar onder de heidense bevolking te prediken. Ondanks de nodige tegenslag en beperkt succes bij aanvang van zijn missie, breidde hij zijn werk geleidelijk uit naar heel Vlaanderen. Met behulp van een heus mirakel wist hij de inwoners voor zich te winnen en het aantal bekeerlingen nam toe. Hij stichtte een aantal kerken en kloosters langs de oever van de Schelde, die later zouden uitgroeien tot de Sint-Pietersabdij en de Sint-Baafsabdij in Gent.
Licentie © Stad Gent
Licentie © Stad Gent
Vita Sancti Amandi en collectiebeheerder Hendrik Defoort © Stad Gent
Een 9e-eeuwse versie van deze levensbeschrijving van Amandus bevindt zich in de erfgoedcollectie van de Boekentoren. Handschrift 224 is een uniek stuk, één van de oudste boeken van Vlaanderen. Met aanvullingen uit de 10e en 11e eeuw werd het sinds de 12e eeuw in de Gentse Sint-Pietersabdij bewaard. Begin 19e eeuw wordt het aangetroffen op de kade van Amsterdam in de koffers van Nicolas Marie Songis des Courbons (1761-1810), die terugkeert naar Parijs omwille van gezondheidsredenen na een militaire carrière tijdens de Franse Revolutie en Napoleons keizerrijk. Dankzij de confiscatie van de koffers van de man, keerde het handschrift terug naar Gent. Het komt terecht in de in 1797 opgerichte Bibliothèque Publique. De Universiteitsbibliotheek Gent – Boekentoren is één van de erfgenamen van die bibliotheek en haar collectie. De oorspronkelijke delen werden in de 20ste eeuw ingebonden en tot op de dag van vandaag bevinden ze zich nog steeds gebundeld in een boekje met een afmeting van 20,5x13 cm.
Dit topstuk behoort tevens tot de Mmmonk collectie, een project dat zo'n 820 middeleeuwse manuscripten van de abdijen van Sint-Bavo, Sint-Pieter, Ten Duinen en Ter Doest verenigt.
Daarnaast heeft de universiteitsbibliotheek een afschrift van de Middelnederlandse vertaling van het leven van Amandus uit de 15e eeuw in de erfgoedcollectie. Het manuscript bestaat uit drie delen. Het eerste deel is het Leven van Sint-Amandus, het tweede deel is Tondalus' visioen en als laatste is er nog een Glossenlied op het Ave Maria. De kopiisten bleven uiteraard anoniem, maar van de eerste tekst weten we dat die vertaald geweest moet zijn uit het Latijn naar het Middelnederlands door Gillis de Wevel.
De Wevel, Gillis. Leven Van St.-amandus. Tondalus' Visioen. Glossenlied Op Het Ave Maria.
De Boekentoren bewaart meer dan zesduizend handschriften, van kostbare, verluchte manuscripten uit de middeleeuwen tot eenexemplarige typoscripten uit de twintigste eeuw. Bijna tweeduizend handschriften kunnen online geconsulteerd worden. Zeker de moeite om eens in onze collectie te grasduinen.
De Boekentoren beheert een van de grootste erfgoedcollecties van de Lage Landen.
De Boekentoren bewaart meer dan zesduizend handschriften, van kostbare, verluchte manuscripten uit de middeleeuwen tot eenexemplarige typoscripten uit de twintigste eeuw. Bijna tweeduizend handschriften kunnen online geconsulteerd worden.
Kranten en tijdschriften zijn periodieke publicaties. Naast tal van iconische tijdschriften bevat de erfgoedcollectie een rijk krantenbezit. Van de oudste kranten uit de Nederlanden tot studentenalmanakken, van koloniale pers tot frontblaadjes.
De ‘Section Gantoise’ werd in 1872 ingericht. Het is een verzameling waarin alle stukken terechtkomen die verband houden met Gent. Handschriften, drukken, iconografische stukken, tot complete privéverzamelingen vormen het papieren geheugen van de stad.
'Drukken' omvat de collectiestukken die uitgegeven werden door middel van de boekdrukkunst. We maken een onderscheid tussen ‘oude’ en ‘moderne’ drukken (na 1830). De Boekentoren telt een 700-tal incunabelen, en meer dan twee miljoen moderne drukken.
De Galerij bevat alle collectieprofielen met een museaal karakter. Het gaat om stukken met een iconografische waarde zoals prenten, foto’s, tekeningen, schilderijen, plannen, affiches, porseleinkaarten, numismatische stukken en kaarten.
Efemera, vliegende bladen, pièces volantes. Verzameld door Ferdinand vander Haeghen op intensieve wijze vormen de losbladige stukken een imposante, alfabetisch gerangschikte variacollectie die het dagelijkse verleden als geen ander documenteert.
Sinds de stichting in 1797 trekt de universiteitsbibliotheek archiefschenkingen aan door haar culturele uitstraling. De Boekentoren beschikt daardoor over honderden archieven van kunstenaars, professoren en culturele verenigingen.